Paulo Freire i jego podejście do edukacji

Informacje o materiale

Autor/-ka: Jędrzej Witkowski

Data dodania: 11.09.2021

Grupa docelowa: Bibliotekarze, Nauczyciele przedmiotowi, Specjaliści w szkole, Wychowawcy

Artykuł

Paulo Freire jest uważany za ojca pedagogiki emancypacyjnej. Z wykształcenia był prawnikiem, ale życie poświęcił edukacji. W latach 50. i 60. opracował program alfabetyzacji dorosłych. Był przekonany, że to edukacja jest kluczem do zmiany porządku społecznego bo tylko edukacja zmienia sposób w jaki ludzie postrzegają świat. Jego program alfabetyzacji zakładał równoległe uczenie alfabetu i uświadamianie ubóstwa i wykluczenia, którego ofiarą padali chłopi i rdzenni mieszkańcy Brazylii. Jego działalność miała również duże znaczenie polityczne, ponieważ analfabeci nie posiadali wtedy w Brazylii praw wyborczych (poszerzając liczbę osób piśmiennych, Freire zwiększał jednocześnie elektorat). Po puczu w 1964 musiał opuścić kraj, powrócił dopiero na początku lat 80. Za wkład w rozwój pedagogiki otrzymał ponad 40 doktoratów honoris causa, między innymi uniwersytetów z Yale, Oxfordu i Cambridge.

Sformułowane przez Freire tezy są podstawą prowadzenia programów społecznych również dzisiaj, pedagogika emancypacyjna leży u podstaw programu Place wiedzy, w ramach którego w brazylijskich favelach (dzielnicach ubóstwa) powstają centra edukacji i kultury.

Cytatów z Paulo Freire używałem kiedyś w czasie warsztatu z nauczycielami do rozpoczęcia dyskusji na temat roli nauczyciela w klasie. Poniżej kilka z nich z nadzieją, że zainspirują również Was (lub zachęcą do tego by się z nimi nie zgodzić).

Zmiana a fatalizm

Nie jestem zły na ludzi, którzy myślą w sposób pesymistyczny. Ale jest mi smutno, że stracili swoje miejsce w historii. Otacza nas wiele fatalizmu. Demobilizująca ideologia fatalizmu … która narzuca, że nie możemy zmienić rzeczywistości społecznej i kulturowej, ponieważ świat po prostu taki jest.

Rzeczywistość nie jest jednak niezmienialna. Tak się stało, że jest taka, ale równie dobrze mogłaby być zupełnie inna. I jeśli my, zwani postępowymi myślicielami, chcemy aby rzeczywistość była inna, musimy się o to starać.

Etyka w centrum naszego myślenia i działania

Nie jestem bezstronny, ani obiektywny, nie jestem też jedynie obserwatorem zdarzeń i zjawisk… to jednak nie sprawia, że mój sposób uczenia jest nieetyczny. Ktokolwiek obserwuje, zawsze robi to z określonego punktu widzenia. Nie oznacza to automatycznie, że jego punkt widzenia jest błędny. Staje się to problematyczne, gdy ktoś jest absolutnie przekonany o wyższości własnego punktu widzenia lub nie jest świadomy różnorodności perspektyw.

Uczenie to nie tylko przekazywanie wiedzy

Jeżeli poważnie podchodzimy do tego co naszym zdaniem oznacza bycie człowiekiem, uczenie nowych treści nie może być oddzielone od wychowywania uczącego się. Uczyć znaczy otwierać przestrzeń dla tworzenia wiedzy a nie przekazywać informacje. Kiedy wchodzę do klasy powinienem być otwarty na nowe pomysły, otwarty na pytania, otwarty na uczniowską ciekawość świata.

Zaufanie do edukacji

Nie ufam edukacji. Zbrodnie Holocaustu oraz wiele innych w historii zostały popełnione przez ludzi „dobrze wykształconych”.

Edukacja a konformizm

Nasz system edukacji to sposób kontrolowania umysłów i ciał młodych ludzi: uczenia ich takiego myślenia, jakiego oczekuje od nich rząd i robienia tego czego oczekują od nich inni.

Edukacja może być siłą wyzwalającą lub upupiającą. Może pomagać ludziom walczyć z nierównością i niesprawiedliwością lub utrwalać nierówność i niesprawiedliwość. Edukacja ma zawsze wymiar polityczny, nie ma złotego środka – jesteś po stronie silnych lub słabych.

Edukacja jest sposobem wpływania na świat

Jesteśmy istotami zdolnymi do obserwowania, porównywania, oceniania, wybierania, decydowania, interweniowania. Kierujemy się zasadami etyki, ale jesteśmy też zdolnymi do ich  łamania.

Jako nauczyciel  muszę  zdawać sobie sprawę z tego,  że moje działanie wymaga ode mnie  określenia moich poglądów.  Nie mogę zgadzać się na wszystko  i ze wszystkimi. Nie mogę głosić jedynie pustych frazesów, nie stwarzając możliwości rzeczywistego działania.  Ubóstwo i bogactwo  nie są rezultatem przeznaczenia,  a my nie możemy utwierdzać innych w przekonaniu,  że zmiana sytuacji nie jest możliwa.

Edukacja jest ideologiczna

Nikt z nas nie jest bezstronny. Nie jesteśmy jedynie obserwatorami świata. Możemy być zwolennikami lub przeciwnikami  zmian. Nie powinniśmy jednak ukrywać naszych poglądów, ani im zaprzeczać.  Nie możemy też odmawiać innym prawa do odmiennego zdania. Szacunek, którym powinniśmy darzyć naszych uczniów, wymaga od nas ujawniania tego, co myślimy.  Rolą nauczyciela jest stwarzanie uczniom możliwości i respektowania ich prawa  do decydowania, konfrontowania, porównywania i wyboru.

Być świadomym realności naszej obecności w świecie

Nie istniejemy dla samego istnienia.  Jesteśmy  powiązani z otaczającym nas światem.  Musimy dostrzegać innych  ludzi, bo  przez  ich obecność definiujemy samych  siebie.  Nasza samoświadomość sprawia nie tylko, że umiemy określić,  kim jesteśmy i  skupić się na  sobie, ale także pozwala na dokonywanie ocen, podejmowanie decyzji, dawanie z siebie, wprowadzanie zmian i  dążenie do spełniania marzeń.  Mając pełną świadomość naszej obecności na świecie,  nie możemy uciekać przed  odpowiedzialnością i świadomym wpływaniem na niego.

Cytaty pochodzą z książek Paulo Freire: „Pedagogy of Hope”, „Pedagogy of the Oppressed”,” Pedagogy of Freedom”, zostały zaczerpnięte z publikacji “80:20. Development in an Unequal World”, tłumaczenie własne.

fot. CC_BY-NC-SA_paulicasantos

Podobne materiały

Film lub webinarium

Kto się boi matematyki? Czy da się ją...

Poznaj sposoby na to, aby dzieci polubiły matematykę i zainspiruj się doświadczeniem z pracy z dziećmi w
Zobacz
Film lub webinarium

Jak twórczo wykorzystać potencjał lokalny w bibliotece?

"Lokalność w bibliotece" cz. II. Zainspiruj się lokalnością . Dowiedz się w jaki sposób ją diagnozować i
Zobacz
Film lub webinarium

Diagnoza lokalna w bibliotece

"Lokalność w bibliotece" cz. I. Zainspiruj się lokalnością . Dowiedz się w jaki sposób ją diagnozować i
Zobacz
Gra Edukacyjna

Ikony skojarzeń i gra karciana do spektaklu „Iskry...

Narzędzie edukacyjne, które pomoże poznać lub zapamiętać dokonania osób ważnych dla polskiej historii, nauki i kultury.
Zobacz
Gra Edukacyjna

RÓWNE SZANSE. Gra korytarzowa

Narzędzie edukacyjne, pobudzające do refleksji nad wzajemną współpracą w społeczności szkolnej i przydatne we wdrażaniu standardu równości
Zobacz
Film lub webinarium

Nauczyciel i rodzic. Jak razem zbudować dobry kontakt?

Obustronna komunikacja jest podstawą dobrych kontaktów, z których korzyści możesz czerpać Ty, rodzice i Twoi uczniowie.
Zobacz
Film lub webinarium

Jak pracować nad programem wychowawczo-profilaktycznym w szkole?

Zobacz
Scenariusz lub ćwiczenie

VI.13 Czy Chiny zastąpią USA w roli supermocarstwa?

Scenariusz lekcji realizuje zagadnienie VI.13. Dotyczy Chin, ich supermocarstwowych predyspozycji oraz rywalizacji z USA.
Zobacz
Scenariusz lub ćwiczenie

VII.5, VI.15 Rozmowy w trójkącie bermudzkim – między...

Scenariusz lekcji realizuje zagadnienie VII.5 i VI.15. Dotyczy złożonych zagadnień związanych ze współistnieniem religii, wolności wypowiedzi i
Zobacz
Materiał graficzny

Prezentacja do webinaru ,,Przedsiębiorczy, czyli zaangażowany. Jak dbać...

Zobacz
Scenariusz lub ćwiczenie

Program warsztatu dla nauczycieli ,,Jak założyć spółdzielnię uczniowską”

Zobacz
Materiał graficzny

Prezentacja do webinaru dla uczniów ,,Budując mosty”

Zobacz
Biblioteka materiałów

Chcesz usystematyzować swoją wiedzę z tego obszaru?

Przejdź do sekcji TEMATY