Artykuł
Jak przeprowadzić wybory do władz SU w czasie zagrożenia epidemicznego?
Wybory do władz Samorządu Uczniowskiego stanowią jedno z pierwszych, jeśli nie pierwsze, spotkanie dzieci i młodzieży z demokratycznymi praktykami. Z jednej strony uczą aktywnej oraz obywatelskiej postawy, z drugiej zaś rozwijają poczucie współodpowiedzialności za sytuację zbiorową panującą w Samorządzie Uczniowskim. Co za tym idzie, wybory do władz SU otwierają wachlarz możliwości do wspólnego działania dla kolektywu. Jednakże, w czasach pandemii ich przeprowadzenie staje pod znakiem zapytania. Pada zatem wyzwanie, jak demokratycznie przeprowadzić wybory do władz SU tak, aby były bezpieczne pod względem sanitarnym i przestrzegały podstawowych zasad wyborów?
Przechodząc do analizy popartej doświadczeniem uczestników Szkoły Demokracji, należy mieć wspólne rozumienie tego, czym jest czynne oraz bierne prawo wyborcze oraz jak można je realizować w czasie pandemicznym.
- czynne prawo wyborcze – jak sama nazwa wskazuje, jest czynem. Ja, obywatel/ka, wstaję i idę do urny wyborczej oddać swój głos. To samo prawo posiadają wszyscy, jest to zapewnione przez zasadę powszechności wyborów. Tylko jak iść do urny, jeśli wszyscy mamy siedzieć w domu? Tutaj otwierają się przed nami dwie opcje, obie były zastosowane przez uczestników programu.
- głosowanie zdalne – jego ogromnym plusem jest łatwość zorganizowania, wystarczą aplikacje typu Forms, np. Google Forms lub Microsoft Forms. Jest to narzędzie niewątpliwie najczęściej używane w tym celu. Niemniej, należy upewnić się, iż każdy uczeń oddaje tylko jeden głos. Dobrą odpowiedzią na to wyzwanie wydaje się być praktyka zastosowana w jednej ze szkół, gdzie zapewniono, że tylko zalogowani na swoich indywidualnych kontach uczniowie otrzymają możliwość anonimowego oddania głosu. Dodatkowo, specjalnie powołana w tym celu komisja wyborcza składająca się z wylosowanych członków może nadzorować stronę i sprawdzać zgodność jej aktywności z listą uczniów. Dzięki temu zaspokojone zostałyby co najmniej trzy zasady demokratycznych wyborów, tj. powszechność, równość oraz tajność. Kwestią kolejną jest również głosowanie w formularzach będąc widocznym na kamerze, przez co zapewniona zostanie bezpośredniość wyborów. Zasada wyborów większościowych będzie miała zastosowanie w momencie przeliczania głosów, kiedy wygra kandydat z największą liczbą głosów. Podsumowując tę metodę, możliwym jest zachowanie standardów demokratycznych w zdalnych wyborach do władz Samorządu Uczniowskiego, jednakże nie odbywa się to bez wyzwań.
- głosowanie stacjonarne z zachowaniem reżimu sanitarnego – pozornie odbywa się tak, jak normalne wybory, jednak obarczone jest wielością trudności organizacyjnych i logistycznych. Wymaga dużej liczby materiałów, tj. przygotowanych dla uczniów maseczek, rękawiczek, długopisów i płynów do dezynfekcji. Ponadto, z perspektywy logistycznej wymaga schematu i godzinnego rozkładu głosowania, by rozlokować liczbę uczniów przychodzących do placówki edukacyjnej w tym samym momencie w sposób przestrzegający zasady reżimu sanitarno-epidemiologicznego. Co warto podkreślić, niniejszy sposób również naraża uczniów na opuszczenie całego dnia zajęć dydaktycznych (dojazd uczniów z domów, przygotowanie), w przeciwieństwie do znacznie szybszego głosowania zdalnego. Niemniej jednak, również był to sposób głosowania zaimplementowany w wielu szkołach – odniósł powodzenie.
- bierne prawo wyborcze – jestem bierny/a, ale nie w sensie obywatelskim (bo przecież celebruję to demokratyczne święto we wspaniały sposób – kandyduję!), lecz psychofizycznym. Siedzę i czekam, aż głosujący oddadzą swój głos. Naturalne, że przed wyborami, bez względu na to czy są stacjonarne czy zdalne, powinna odbyć się kampania wyborcza. Autorka niniejszego tekstu, po zapoznaniu się z empirycznymi danymi, celowo nie wprowadza rozróżnienia na kampanię stacjonarną i zdalną, gdyż, po prostu, ta druga nie może odbyć się w stanie zagrożenia epidemicznego z uwagi na obostrzenia.
- kampania wyborcza online – wiele szkół zdecydowało się na zorganizowanie samodzielnych kanałów na platformach, takich jak Microsoft Teams, poświęconych informacjom na temat wyborów do władz Samorządu Uczniowskiego. Stwarzały one również miejsce do promowania się kandydatów, prezentowania ich planów, przesyłania materiałów promocyjnych i zorganizowania wideo debaty. Niektóre szkoły zdecydowały się na nagranie oddzielnego filmu informacyjnego na temat wyborów do władz Samorządu Uczniowskiego, w którym przedstawiono sylwetki kandydatów. Rolę nie do przecenienia w kampanii wyborczej mają również media społecznościowe, otwierające nowe platformy do debaty, wymiany poglądów i szerzenia demokratycznych praktyk.
Wiedząc już to wszystko, można wypunktować wskazówki dotyczące poszczególnych przymiotów przeprowadzania zdalnych wyborów:
- Powszechność wyborów
a) wybory przeprowadzanie za pomocą Google Forms lub innych narzędzi internetowych z poziomu konta ucznia w serwisie szkoły
b) komisja wyborcza nadzorująca liczbę głosujących z poszczególnych klas
- Równość wyborów
a) zapewnienie w Google Forms lub innym narzędziu internetowym, że z poziomu konta każdego ucznia można oddać tylko jeden głos
b) komisja wyborcza nadzorująca liczbę głosujących z poszczególnych klas i porównująca ją z listą uczniów
- Bezpośredniość wyborów
a) głosowanie na kamerkach na godzinach wychowawczych
b) każdy uczeń bezpośrednio z poziomu komputera, z którego korzysta, i swojego konta użytkownika bierze udział w wyborach
- Tajność wyborów
a) każdy uczeń głosuje sam w sposób tajny
- Wybory większościowe
a) zostaną zapewnione na etapie wyboru kandydata z największą liczbą głosów
Podsumowując, można dojść do wniosku, że jak najbardziej możliwym jest przeprowadzenie demokratycznych wyborów do władz Samorządu Uczniowskiego dotrzymujących pięciu podstawowych zasad, tj. powszechności, równości, bezpośredniości, tajności i wyborów większościowych, co pokazują przykłady z placówek edukacyjnych z całej Polski.
