Artykuł
Świat oparty na pokoju i sprawiedliwości oraz zgodny z zasadami zrównoważonego rozwoju to nie tylko idealna wizja przyszłości, lecz także zobowiązanie podjęte przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 2015 r. W ich osiągnięciu wspierają nas Cele Zrównoważonego Rozwoju, do realizacji których cegiełkę dodać może również szkoła, wyjaśniając uczniom globalne współzależności i kształtując postawę współodpowiedzialności za otaczający ich świat.
Od zakończenia II wojny światowej i początków procesu globalizacji negatywne zjawiska nękające świat, takie jak głód, ubóstwo, nierówności społeczne w dostępie do edukacji czy czystego środowiska, motywują światowych przywódców i społeczność międzynarodową do podejmowania wysiłków dla poprawy tej sytuacji.
Przełomowym krokiem było przyjęcie na szczycie ONZ w 2000 r. przez przywódców 189 państw Milenijnych Celów Rozwoju (ang. Millennium Development Goals, MDG), wśród których znalazło się m.in. wyeliminowanie skrajnego ubóstwa, ograniczenie rozprzestrzeniania się HIV/AIDS oraz zapewnienie powszechnego dostępu do edukacji podstawowej. Pomimo nakładu sił i środków jedynie trzy z ośmiu celów zostały osiągnięte przed ostatecznym terminem wyznaczonym na 2015 r., co pokazało, jak trudne i złożone są to wyzwania. Uznano, że należy im sprostać w szerszej i bardziej uniwersalnej formule. Warto też podzielić się odpowiedzialnością w tym zakresie i pozwolić, aby obywatele w większym stopniu zaangażowali się w działania na rzecz zrównoważonego rozwoju. To zadanie m.in. dla szkoły, która powinna wskazać wyzwania współczesnego świata, stworzyć przestrzeń do refleksji nad nimi oraz zmotywować społeczność szkolną do podejmowania świadomych decyzji i aktywności obywatelskich.
Ogłoszenie Celów Zrównoważonego Rozwoju (ang. Sustainable Development Goals, SDG) w dokumencie Przekształcamy nasz świat: Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, przyjętym 25.09.2015 r. w formie rezolucji przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, to kontynuacja działań, których zamierzeniem jest osiągnięcie zrównoważonego rozwoju w trzech wymiarach – gospodarczym, społecznym i środowiskowym. 17 kompleksowych celów i 169 powiązanych z nimi szczegółowych zadań mają przez najbliższe 15 lat stymulować działania w obszarach o kluczowym znaczeniu dla ludzkości i naszej planety.
Wspólne działanie
Aby osiągnąć Cele Zrównoważonego Rozwoju, ludzkość musi ściśle współpracować i szukać rozwiązań. To apel do wszystkich: obywateli, ale także rządów, samorządów, sektora prywatnego, instytucji publicznych, świata akademickiego i organizacji pozarządowych – zarówno należących do krajów tzw. globalnego Południa, jak i globalnej Północy (umowny podział na państwa rozwijające się pod względem społeczno-gospodarczym i kraje rozwinięte).
Polska również przyjęła na siebie to zobowiązanie i aktywnie uczestniczy w realizacji globalnych celów rozwojowych. W imieniu naszego kraju rezolucję podpisał prezydent Andrzej Duda, zaś koordynacyjną rolę objęło Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju. Szeroki zakres SDG wymaga ścisłej współpracy różnych podmiotów we wszystkich dziedzinach funkcjonowania, począwszy od produkcji przemysłowej i rolniczej, przez edukację i szkolnictwo wyższe, do systemów zarządzania miastami czy regionami.
Przykładem jednego z wielu działań na poziomie rządowym jest ustawa z 27.10.2017 r. o Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej (Dz.U. poz. 2184), wspierająca przede wszystkim wyrównywanie edukacyjnych szans młodzieży poprzez udostępnienie jej nie tylko szerokopasmowego internetu, lecz także cyfrowych zasobów edukacyjnych. Z kolei przykładem prowadzenia społecznie i środowiskowo odpowiedzialnych działań przez sektor prywatny jest projekt naukowo-edukacyjny ADAMED SmartUP dla szkół ponadgimnazjalnych, popularyzujący nauki ścisłe i przyrodnicze oraz wspierający rozwój pasji i zainteresowań szczególnie uzdolnionych uczniów.
Nie do przecenienia jest też rola szkoły. Warto, aby wysiłki nauczycieli i dyrektorów wzmacniały obecność edukacji upowszechniającej zrównoważony rozwój, o czym mówi cel 4: Do 2030 roku zapewnić, że wszyscy uczący się przyswoją wiedzę i nabędą umiejętności potrzebne do promowania zrównoważonego rozwoju, w tym między innymi przez edukację na rzecz zrównoważonego rozwoju i zrównoważonego stylu życia, praw człowieka, równości płci, promowania kultury pokoju i niestosowania przemocy, globalnego obywatelstwa oraz docenienia różnorodności kulturowej i wkładu kultury w zrównoważony rozwój (www.un.org.pl/cel4).
Rola szkoły
– Edukacja globalna to nie tylko pomysł na urozmaicenie czy uwspółcześnienie zajęć w szkole. To możliwość wpływania na postawy, przyzwyczajenia, poglądy, a co za tym idzie na świat. Uwrażliwiając innych – szczególnie młodzież – możemy go zmieniać na lepsze – podkreśla Sylwia Międzybrodzka, nauczycielka języka polskiego w Szkole Podstawowej nr 86 im. Powstańców Śląskich w Krakowie.
Rola szkoły w dążeniu do bardziej zrównoważonego rozwoju świata i dobrostanu jest zbieżna z koncepcją edukacji globalnej, która wzbogaca nauczanie poprzez zwrócenie uwagi na współzależności łączące ludzi, miejsca i wydarzenia na całym świecie. Ma ona kształtować postawy szacunku, odpowiedzialności i solidarności oraz przygotowywać do aktywnego stawiania czoła wyzwaniom dotyczącym całej ludzkości.
Podczas realizacji podstaw programowych poszczególnych przedmiotów znaleźć można wiele okazji do omawiania elementów współzależności globalnych i SDG. Dzięki temu poruszanie tych zagadnień nie wymaga dodatkowego nakładu pracy oraz czasu, a wspiera lepsze uczenie się poprzez pokazywanie wiedzy z różnych perspektyw, wzrost atrakcyjności lekcji oraz podniesienie poziomu zaangażowania uczniów. Takie podejście stosuje coraz większe grono dyrektorów i nauczycieli w szkołach oraz edukatorów z organizacji pozarządowych upowszechniających edukację globalną. Dla przykładu, w ramach programu Centrum Edukacji Obywatelskiej W świat z klasą powstają scenariusze lekcji włączających wątki zagadnień globalnych.
Z kolei praca metodą projektu uczniowskiego stwarza możliwość wykorzystania w praktyce wiedzy i pomysłów z obszaru współzależności globalnych i SDG, wzmacniając jednocześnie wiele umiejętności kluczowych, takich jak: komunikacja, rozwiązywanie konfliktów czy kreatywność. Poprzez wyjście do społeczności szkolnej i lokalnej z jednej strony pozwala uczniom na lepszą integrację z ich lokalnym środowiskiem, z drugiej zaś sprzyja pogłębieniu wiedzy na temat wyzwań globalnych oraz kształtowaniu postaw szacunku wobec innych i odpowiedzialności za świat.
Możliwość zaangażowania się młodzieży w konkretne działanie jest ważna, gdyż przy tak złożonych i trudnych zagadnieniach samo dostarczanie wiedzy może rodzić poczucie bezsilności. Cała społeczność szkolna powinna mieć świadomość, że jej aktywność ma znaczenie i może kształtować sprawiedliwy, pokojowy i zrównoważony świat.
autorka: Marta Kałużyńska, koordynatorka projektów, Dział Edukacji Globalnej i Ekologicznej CEO
To tylko fragment artykułu, całość została opublikowana w miesięczniku „Dyrektor Szkoły” 12/2018, zobacz: www.czasopisma.wolterskluwer.pl/dyrektor-szkoly/
