Prowadzenie lekcji przez internet: jak zaangażować uczniów i uczennice podczas lekcji zdalnej?

Artykuł

Przedstawiamy trzecią ostatnią już część cyklu o prowadzeniu lekcji przez internet – po opisaniu postawy uczniów i uczennic oraz wskazówek dotyczących postawy nauczyciela pochyliliśmy się nad zaangażowaniem młodych ludzi w zajęcia. Przypominamy, że tekst powstał na podstawie wydanego w Polsce przez Centrum Edukacji Obywatelskiej poradnika Daniela Huntera i Jeanne Rewa – „Prowadzenie zajęć zdalnie”. Znajdziecie w nim 12 technik, które wzmacniają interakcję między nauczycielem, a uczniami i uczennicami, a tym samym angażują młodych ludzi i pozwalają śledzić ich aktywność. 

Uczestnikom zdalnych lekcji trudno skupić uwagę na jednostronnym przekazie, np. w formie wykładu. Jednocześnie nauczycielowi trudno kontrolować, czy uczniowie jeszcze za nim nadążają. Zachęcamy więc do stosowania innych metod, które pozwalają w różnorodny sposób angażować uczniów, a nauczycielowi dają możliwość śledzenia ich aktywności podczas edukacji zdalnej.

 1. Poproś uczniów, żeby robili własne notatki w zeszycie lub na kartce

(Warto wcześniej poprosić o przygotowanie notatnika i czegoś do pisania.)

Przykłady poleceń dla uczniów:

• Pomyśl o usłyszanej przed chwilą historii. Jak się ona ma do Ciebie i Twojej sytuacji? Zanotuj co najmniej 5 wniosków, które możesz z tego wyciągnąć dla siebie.
• Wiesz zapewne, że tabletki wapna rozpuszczają się w wodzie. Co rozpuści się szybciej: cała tabletka, czy tabletka połamana na kawałki? Masz 2 minuty, żeby zapisać swoje hipotezy i uzasadnienie.

2. Wykorzystuj pisanie na czacie

Krótką notatkę, czy wypowiedź uczniowie mogą zapisać na chacie. Niemal wszystkie platformy wideo dają możliwość pisania w formie czatu. Jest to prosty sposób na zadawanie krótkich pytań i podtrzymywanie zaangażowania. Sprawdzą się zwłaszcza pytania, na które można odpowiedzieć kilkoma słowami albo jednym zdaniem.

Odczytywanie na głos poszczególnych wpisów pomaga utrzymać zaangażowanie. Możesz także komentować („Tomek, nie widzę, żebyś pisał na czacie. Daj sygnał, jeżeli potrzebujesz więcej czasu…”).

Przykłady:

• Wymieńcie jedną rzecz, która pomaga wam utrzymać grunt pod nogami w tych trudnych czasach. Napisz w okienku czatu.
• Czy po pierwszej części zostały jakieś niejasności? Napisz w okienku czatu. Wyjaśnienia będą po przerwie.

3. Zachęć uczniów do rysowania

Poproś, żeby uczestnicy zastanowili się nad jakąś kwestią, rysując. Mogą następnie pokazać swoje rysunki do kamery albo sfotografować je i dodać do wspólnego dokumentu lub do obszaru dyskusji.

Przykłady:

• Narysujcie swoje życie jako drogę, która doprowadziła was w to miejsce, z etapami szybszymi i wolniejszymi, ostrymi zakrętami itp.
• Narysuj wykres funkcji: y = 2 x + 3. Porozmawiamy o tym, jak powstawały.

4. Zaproponuj zdobywanie sprawności

Opis wykorzystania SOK – sprawnościowego OK pochodzi od Izabeli Jaskółki-Turek, pedagoga szkolnego prowadzącego zajęcia korekcyjno-kompensacyjne w  Szkole Podstawowej nr 2 w Będzinie:

Spotykam się z uczniami w grupach 1- 5 osób na ZOOMie raz w tygodniu. Podczas spotkań pracujemy w oparciu o Sprawnościowy OK. Metoda polega na określeniu sprawności, które uczniowie starają się zdobyć w danym czasie.

W obecnej sytuacji zależy mi, aby proponowane dzieciom działania skierowały ich uwagę na dostrzeganie w swoim otoczeniu pozytywów oraz robieniu dobrych rzeczy dla siebie i innych.

Sprawności wysyłam dzieciom wcześniej na adres mailowy, aby się z nimi zapoznały. Podczas spotkania wspólnie z uczennicami i uczniami wyznaczamy czas na zdobywanie sprawności oraz wyjaśniamy ewentualne wątpliwości. Między spotkaniami dzieciaki realizują określone kryteria dla danej sprawności.

Na spotkaniu podsumowującym każde z dzieci demonstruje swoją kartę sprawności, wraz z samooceną. Po zdobyciu sprawności, świętujemy: dzieci otrzymują przygotowane przeze mnie dyplomy, pokazuję je podczas spotkania, a następnie udostępniam im upominek on-line- np. krótki film czy animację.

Sprawności uczennice i uczniowie wklejają do OK zeszytu, który prowadzą od początku roku.

Przykład sprawności: „Mistrz dobrych uczynków”.

Podaję uczniom pomysły na realizację sprawności i proszę ich o wybranie kilku dla siebie lub dopisanie własnych pomysłów:

Instrukcja dla uczniów:

1. Wybierz z listy tyle punktów, ile chcesz, podkreśl je. Możesz także dopisać inne, które przychodzą Ci do głowy.
2. Kiedy uda Ci się spełnić któryś z dobrych uczynków, zachęcam Cię do zapisania tego, co czułaś/czułeś.
3. Porozmawiaj podczas spotkania na zoomie z panią Izą i innymi uczniami
   o tym , jak się czułaś/łeś kiedy robiłaś/łeś miłe rzeczy dla innych.

5. Zapraszaj uczniów do wypowiedzi

Zaproś uczniów do wymiany poglądów wyjaśniając, jakie mają możliwości komunikacji: pisanie na czacie, włączenie mikrofonu i mówienie albo zgłoszenie się przez podniesienie ręki.

Ponieważ ciche osoby często okazują się jeszcze cichsze przez internet, można zachęcać je do udziału, kierując pytanie do konkretnej osoby. „Kasiu, co o tym sądzisz?” Uczestnicy mogą potrzebować chwili, żeby włączyć mikrofony. Tak więc, zamiast od razu po wydaniu polecenia wywoływać kogoś do odpowiedzi, lepiej jest powiedzieć: „Aniu, za chwilę zapytam cię o rozwiązanie następnego zadania. To zadanie brzmi:…” Jest to doskonały sposób na zmobilizowanie uczestników do słuchania i zaangażowania dzięki temu, że śledzą odpowiedzi innych.

Przykłady:

• Co zwróciło waszą szczególną uwagę we wczorajszej lekturze? Po zabraniu głosu dana osoba wskazuje, kto będzie mówić po niej.
• Jak możemy dbać o kondycję fizyczną w czasach izolacji? Napiszcie swoje pomysły w okienku czatu.
• Poprosiłem uczniów podczas lekcji o gadach o opublikowanie zdalnej refleksji na padlecie. Refleksje były widoczne dla wszystkich uczniów. (Michał Szczepanik, nauczyciel biologii w szkole podstawowej w Poczesnej).

6. Twórzcie wspólnie listy

Dodawaj odpowiedzi wszystkich uczestników do dokumentu na udostępnianym ekranie tak, jakby to było pisanie na tablicy w klasie. Możesz użyć udostępnianego dokumentu, takiego jak Google Slides albo Google Doc, i zachęcić uczestników do dopisywania do niego własnych pomysłów. Możesz też udostępnić własny ekran, żeby uczestnicy mogli zobaczyć, jak zapisujesz ich odpowiedzi. (Niektóre platformy zapewniają narzędzie będące odpowiednikiem tablicy.)

Przykłady:

• Jakie są główne wnioski z opowiedzianej przed chwilą historii? Mówcie głośno albo piszcie na czacie, a ja będę dodawać wasze uwagi do listy.
• Dopisujcie swoje potrzeby i to co macie do zaoferowania do wspólnej listy. Z imionami.

7. Rób rundy wypowiedzi

Jeżeli chcesz usłyszeć każdą osobę w grupie, możesz prosić kolejno wszystkich uczniów o włączenie mikrofonu i o wypowiedź na głos. Musisz jednak mieć jakiś sposób określenia kolejności, na przykład zgodnie z listą uczniów albo korzystając ze slajdu, na którym wszystkie imiona są ustawione po obwodzie koła. Runda słabo sprawdza się przy liczbie uczniów większej niż 20, ponieważ przeważnie przy długiej rundzie uczniowie przestają uważać. Zamiast rundy lepiej jest więc wtedy użyć czatu, żeby otrzymać dużo odpowiedzi na raz.

Przykłady:

• Stałym elementem moich zajęć prowadzonych na ZOOMie jest rozpoczynanie ich od rundy: „Co nowego, co dobrego?”. Podczas tej rundy dzieci wypowiadają się w kolejności przeze ze mnie wyznaczonej. Dzieci, które w danym momencie nie mówią, wyłączają mikrofon. Jeśli mają pytania do osoby mówiącej piszą je na chacie. (przykład od Izabeli Jaskółki-Turek).
• Jak przypuszczacie, co może się stać z tym płynem? Wypowiedzcie się w kolejności zgodnej w rysunkiem. Zaczyna Krzyś, następna Małgosia.

imiona uczniów

Opis: Okrąg z etykietkami z imionami uczestników.

8. Sprawdźcie jednomyślność

Na daną hipotezę każdy odpowiada tak, nie, albo być może. (Ustal kolejność rundy)

Przykład:

• Uczniowie obserwowali okazy mchów i zrobili ich zdjęcia. Zadałem pytanie: Czy wygląd mchu uzależniony jest od pogody? (przykład od Michała Szczepanika)

9. Urządzaj głosowania

Zadaj wszystkim to samo pytanie z prostymi odpowiedziami (1, 2, 3 / A, B, C / tak, nie / itp.) i poproś, żeby wpisali odpowiedzi na czacie, a jeżeli nie mogą z niego skorzystać, odpowiedzieli na głos. Zwróć uwagę, że niektóre platformy dają możliwość zrobienia ankiety.

Podsumuj na głos to, co widzisz na czacie. W miarę możliwości zapisz wyniki.

Przykłady:

• Jaki temat chcecie poznać w przyszłym tygodniu?

1. Pisanie poezji
2. Pisanie reportaży
3. Wyszukiwanie informacji

Napiszcie odpowiedzi w okienku czatu albo powiedzcie na głos.

• Czy powinniśmy zrobić przerwę? Pokażcie „kciuki w górę” / „kciuki w dół” albo „wzruszenie ramionami”.

10. Zbadajcie spektrum opinii

Uczniowie ustawiają się w wybranych miejscach spektrum. W ten sposób można szybko zobaczyć całą skalę osobistych reakcji. W pracy online można to zrobić w formie głosowania, z tym, że prosisz uczestników o zaznaczenie swojej odpowiedzi na skali z liczbami, np. 1…….5.

Podsumuj na głos co widzisz na czacie dla osób korzystających z telefonu. Opisz to jasno, żeby każdy mógł zrozumieć. Powtórz w razie potrzeby, co oznaczają poszczególne liczby.

Przykłady:

• Jaki jest dzisiaj wasz poziom energii? Napisz w okienku czatu.

                  1 = Zasypiam                        5 = Nie mogę usiedzieć na miejscu!

• Czy powinniśmy pracować w bardziej czy w mniej scentralizowany sposób?

1 = Decentralizacja                                                  5= Centralizacja

11. Zorganizuję pracę uczniów w parach lub podgrupach

Online możesz zrobić wiele z tego, co robisz w bezpośrednim kontakcie w klasie szkolnej, Trzeba tylko zorientować się, jak to wykonać w oprogramowaniu, z którego korzystasz. Oprogramowanie może zawierać narzędzie do dzielenia uczestników na podgrupy. Jeżeli nie, możesz im udostępnić kilka osobnych „sal konferencyjnych” , możesz zaproponować kontakt telefoniczny. Pamiętaj jednak, że znacznie trudniej jest sprawdzać zaangażowanie w podgrupach tworzonych online. Tak więc:

• Pilnuj, żeby polecenia dla podgrup były proste
• Musisz bardzo jasno przekazać uczestnikom, ile mają czasu i skąd mają wiedzieć, że pora przełączyć się z powrotem
• Upewnij się, czy wszyscy mają jasność co do zadania — zrób pauzę zanim odeślesz uczniów do podgrup, żeby sprawdzić, czy ktoś jeszcze chce o coś zapytać (niech ta pauza będzie długa)
• Upewnij się, że uczniowie wiedzą, jak mogą poprosić o pomoc, kiedy pracują w podgrupach (SMS-em albo komunikatorem albo…).
• Ogranicz czas pracy w grupie, jeśli trwa ona za długo, to uczestnicy znajdą sobie inne zajęcia. 15 minut to dobre maksimum.

Przykłady:

• Pracując w podgrupach wymyślcie 5 rzeczy, które możecie zrobić, by oszczędzać energię. Macie na to 10 minut. Bądźcie gotowi zreferować wyniki. W razie problemów technicznych dzwońcie do mnie na numer…………………….
• Wkrótce postanowimy, jakie będą nasze priorytety.

Przedyskutujcie w parach swoje dotychczasowe przemyślenia. Wyłączcie więc mikrofony i porozmawiajcie przez telefon. Wróćcie tu za 5 minut, czyli o 9:46. Jeżeli ktoś potrzebuje pomocy, może włączyć mikrofon. Jak będziecie gotowi, wpiszcie „gotowe” w okienku czatu.

12. Możesz zorganizować dyskusję w „akwarium”

„Akwarium” to narzędzie pozwalające omówić konkretny temat w małej grupie, podczas gdy pozostali obserwują i słuchają.

Osoby, które słuchają / oglądają, mogą zadawać pytania na czacie albo po prostu zabrać głos na zakończenie (na przykład w formie głosowania).

Wyjaśnij, o czym osoby poza akwarium powinny myśleć i na co zwracać uwagę, aby utrzymać ich zaangażowanie. Przede wszystkim pilnuj, żeby rundy akwarium były krótkie.

runda uczniów

Opis: Okrąg z imionami na obwodzie i kilkoma imionami w środku.

Przykład:

• Przy ostatnim ćwiczeniu ze spektrum opinii byliśmy dość równo podzieleni między dwie skrajności.

Usłyszmy stanowiska dwóch osób z przeciwległych biegunów. Porozmawiają o tym, dlaczego zajęli takie stanowiska. Pozostali będą słuchać i szukać gruntu do porozumienia.