Artykuł
Wielu dyrektorów szkół, nauczycieli obserwując swoich uczniów i wymagania, jakie przed nimi stawia rzeczywistość, zastanawia się, co w szkole objąć szczególną uwagą. Wiele odpowiedzi cisnęło się na usta – większość dotyczyła tego wszystkiego, co skrupulatnie każdy dyrektor szkoły wypełnia, by realizować przepisy prawa – bezpieczeństwo uczniów pracowników oraz realizacja podstawy programowej.
Istnieje jednak coś więcej, co wydaje się być najpotrzebniejsze, nadrzędne, by uczynić szkołę nie tylko bezpieczną, ale by mogła być miejscem, w którym uczniowie i nauczyciele nadają swojej pracy sens. To „duch szkoły”, wizja, czy inaczej filozofia mądrego uczenia i uczenia się, która spaja wszystkich zaangażowanych w działania szkoły: od dyrektora przez nauczycieli, uczniów i ich rodziców, aż po pozostałych pracowników. Filozofia, której realizacja sprawia, że szkoła dostrzega potrzeby współczesnych uczniów i podejmuje działania mające na celu przygotowanie ich do życia; nie produkuje geniuszy, tylko zdrowe społeczeństwo (Piotr Szereniawski).
Taką filozofią, spoiwem dla szkoły może być ocenianie kształtujące, dzięki któremu:
- Zmienia się kultura komunikacji, relacji i pracy nauczycieli – nauczyciele dyskutują , o tym, co można zmienić, by uczyć jeszcze lepiej. Znikają: „nie da się”, „to nie z tą klasą” i cały kontekst środowiskowy, którym wcześniej obarczano winą za niepowodzenia uczniów w nauce. Współpraca nabiera wymiernego efektu w postaci wspólnego planowania zajęć, ich obserwowania i wspierania się. Otwierają się drzwi klas, alei serca, i umysły nauczycieli na potrzeby uczniów. Nauczyciele stają się zespołem uczącym się - z jasno wytyczonym celem, będącym dla siebie zasobem do wymiany doświadczeń.
- Nauczyciele świadomie planują lekcje skoncentrowaną na efektach uczenia się uczniów, zaczynający się od pytania: Czego chcę nauczyć moich uczniów? Co będzie im potrzebne, by iść dalej – na kolejnym etapie edukacyjnym, w życiu? Jak ich chcę tego nauczyć?
- Sposób pracy w szkole staje się coraz bardziej jednolity i spójny – w każdej klasie uczniowie otrzymują cel zajęć; pracują z kryteriami sukcesu – do zadań, do celu lekcji; podsumowują zajęcia. Sprzyja to tworzeniu na wszystkich lekcjach atmosfery sprzyjającej uczeniu się.
- Nauczyciele stosują narzędzia i techniki angażujące uczniów w lekcje, trafniej dobierają zadania sprzyjające uczeniu się dzięki czemu uczniowie stają się bardziej odpowiedzialni za to czego i jak się uczą. Uczą się we współpracy formułując cele zajęć, Tworząc kryteria sukcesu, udzielając sobie wzajemnej informacji zwrotnej. W ten sposób na każdej lekcji szkoła realizuje jedno z wymagań wobec szkół i placówek – Uczniowie są aktywni.
- Informacja zwrotna dla ucznia od nauczyciela pozwala każdemu uczniowi dostrzec swoje postępy, motywuje do podejmowania kolejnych wyzwań, a rodzicom i nauczycielom dostarcza informacji o postępach i trudnościach w nauce dziecka. Konstruktywny komentarz do pracy ucznia pomaga w samodzielnym planowaniu własnego rozwoju, a nauczycielom ułatwia doskonalenie dalsze pracy. Spełnia wszystkie postulaty oceniania wewnątrzszkolnego określone w Ustawie o systemie oświaty /rozdział 3a/.
- Uczniowie stają się samodzielni i odpowiedzialni, a dzięki pracy z błędem nie boją się jasno komunikować swoich potrzeb, wątpliwości. Uczą się ważnej dla ich przyszłości kompetencji – uczenia się. Dzięki temu postrzegają szkołę jako miejsce pozytywnego, wspierającego środowiska uczenia się, w którym chce się przebywać.
- Szkoła buduje wspomniany wyżej pozytywny wizerunek w najbliższym otoczeniu i społeczności lokalnej. Postrzegana jest jako miejsce przyjazne uczniom, rodzicom i nauczycielom.
- Szkoła skuteczniej indywidualizuje pracę z uczniami – informacja zwrotna do konkretnej pracy ucznia, docenianie osiągnięć każdego ucznia po zakończonej lekcji, adekwatne do potrzeb i możliwości uczniów cele, kryteria sukcesu, zróżnicowane formy pracy - wszystko to sprawia, że uczeń traktowany jest podmiotowo i staje się centrum działań nauczycieli.
- Szkoła dba o równe szanse edukacyjne wszystkich uczniów – bez względu na ich potencjał. Ocenianie kształtujące nie wspiera rywalizacji między najlepszymi w klasie, ale jest szansą uczenia się dla siebie. Umożliwia pokonywanie indywidualnych trudności w uczeniu się, ściganie się z samym sobą w określonym czasie tak, by każdy uczeń dostrzegł progres swoich umiejętności. Dzięki temu szkoła staje się przyjaznym miejscem nauki dla każdego, a nie tylko zdolnego ucznia.
- Nauka bez presji błędu, oparta o współpracę w mniejszych i większych losowo dobieranych grupach, atmosfera pełna szacunku i otwartości na ucznia wpływa pozytywnie na relacje między nauczycielami a uczniami oraz relacje rówieśnicze, których jakość ma znaczenie w procesie uczenia się i wychowania. Uczniowie nie boją się lekcji, czy nauczyciela; są szanowani i sami szanują. Dobre relacje w klasie zapobiegają sytuacjom trudnym wychowawczo – wykluczeniu, czy innym formom przemocy rówieśniczej.
- Rodzice stają się sojusznikami szkoły przyjaznej dla ich dzieci. Chętniej współpracują, wspierają dzieci w nauce, motywują do pracy, bo wiedzą, czego i jak uczą się ich dzieci; znają ich konkretne postępy lub trudności. Dostrzegają pozytywne zmiany w szkole, dzięki czemu wzrasta ich zaufanie do szkoły, nauczycieli.
- Rozwój zawodowy nauczycieli ukierunkowany został na rzeczywiste potrzeby szkoły związane z poprawą jakości nauczania i wzrostem osiągnięć uczniów. Wszyscy nauczyciele uczą się tego samego, tworzą wspólnotę osób uczących się i dzięki temu lepiej rozumieją uczenie się uczniów i ich trudności z tym związane.
