Artykuł
Zacznijmy od zastanowienia się nad tym, czego nie mamy w sytuacji edukacji zdalnej:
- Systematycznej kontroli nad procesem uczenia się uczniów i uczennic.
- Możliwości interweniowania i pomagania uczniom i uczennicom na bieżąco.
- Pewności, czy uczniowie i uczennice nie oszukują na sprawdzianie.
- Możliwości pracowania z uczniami i uczennicami na różnych poziomach.
- Pełnych możliwości organizacji pracy w parach lub grupach i wzajemnego nauczania.
- Kontaktu i relacji z indywidualnym uczniem i uczennicą.
Powyższe punkty pokazują, jak mało mamy możliwości w edukacji zdalnej w porównaniu z nauczaniem rzeczywistym. Planując lekcję, starajmy się zastąpić te braki tak, aby można było poprowadzić zaplanowaną lekcję zarówno w wersji stacjonarnej, jak i zdalnej. Nawet jeśli dana lekcja odbędzie się w tradycyjny sposób, to uczniowie i uczennice będą przyzwyczajali się do nowych zasad i łatwiej będzie im stosować je, gdy konieczne będzie zdalne nauczanie.
Samoocena i ocena koleżeńska
Ad 1. Planujmy tak zadania, aby uczniowie i uczennice mogli sami się ocenić lub wzajemnie ocenić koleżeńsko oraz przekazać wynik tej oceny nauczycielowi. Najłatwiej to zrobić, opracowując rozwiązanie zadania i jego rezultat, tak aby moc przedstawić go młodym ludziom już po wykonaniu przez nich zadania. Można też bazować na kryteriach sukcesu do zadania. Jeśli są one klarownie sformułowane, to stanowią podstawę do samooceny i oceny koleżeńskiej.
Jeśli mówimy o samoocenie i ocenie koleżeńskiej, to mamy na myśli informację zwrotną: co zostało zrobione dobrze, co nie i jak należy pracę poprawić. Jeśli takiej ocenie nie towarzyszy stopień, to uczniowie bez obawy przekazują ją nauczycielowi i wtedy ma on kontrolę nad ich procesem uczenia się.
Dodatkowe wskazówki do zadań
Ad 2. Możemy rozwiązać ten problem w dwojaki sposób. Po pierwsze poprzez opracowanie wskazówek do etapów rozwiązywania zadania. Mogą one być umieszczone w internecie i uczeń, który nie daje rady samodzielnie rozwiązać zadania, może z nich skorzystać. Drugi sposób to konsultacje indywidualne. Uczniowie i uczennice mogą kontaktować się z nauczycielem telefonicznie lub używając innego komunikatora. Nauczyciel może mieć wyznaczone godziny konsultacji.
Informacja zwrotna zamiast oceny
Ad 3. Tu warto przedyskutować z uczniami i uczennicami – po co oceniamy ich pracę? Ocena jest potrzebna uczniowi, aby wiedział, czy się uczy i nauczycielowi, aby wiedział, gdzie są jego uczniowie i uczennice w procesie nauki i aby mógł dostosowywać nauczanie do uzyskanych informacji. Taką informację daje ocena kształtująca w postaci informacji zwrotnej. Nie daje jej ocena wyrażona stopniem. Ocena w postaci stopnia „czyni złodzieja”, jeśli uczeń wie, że dostanie stopień, od którego zależy ocena na koniec roku, to niestety często używa wszelkich metod (nie zawsze uczciwych), aby uzyskać stopień wyższy. W zdalnym nauczaniu nie jesteśmy w stanie przy ocenianiu stopniami oszustwa wyeliminować.
Uczniowie i uczennice uczący się od siebie nawzajem
Ad 4. Zróżnicowanie w wiedzy i umiejętnościach uczniów i uczennic będzie dużym problemem, gdy wrócimy we wrześniu do szkoły. Część uczniów będzie miała opanowany materiał, a część nie. Jak prowadzić lekcje w takiej sytuacji? Jeśli jeszcze okaże się, że znowu powrócimy do nauczania zdalnego, to różnice będą się pogłębiać. Problem ten jest znany nauczycielom uczącym klasy o zróżnicowanym poziomie. W CEO razem z nauczycielami skonstruowaliśmy – Skrzyneczkę Mistrzów (https:/civitas.com.pl/pl/p/Skrzyneczka-Mistrzow-/87), która mamy nadzieję, że w pewnym zakresie może pomóc w tej trudności.
Metoda projektu i lekcja odwrócona
Ad 4. i 5. Rozwiązaniem trudności z punktu 4. i z punktu 5. jest także PROJEKT. Uczniowie i uczennice mogą wykonywać pracę projektową w parach lub nawet w grupach. Mogą kontaktować się ze sobą zdalnie, prowadzić prace projektowe i przygotowywać prezentacje wyników. W czasie pracy nad projektem uczą się od siebie nawzajem i poziom wiedzy się wyrównuje.
Od strony praktycznej można to rozwiązać w ten sposób, że nauczyciel opracowuje i przedstawia uczniom i uczennicom tematy projektów dotyczące danego zagadnienia. Najlepiej jeśli są one sformułowane w postaci pytania, na które uczniowie i uczennice podczas pracy nad projektem odpowiadają. Warto formułować pytania tak, by były ciekawe. Młodzi ludzie, pracując w parach lub w grupach poszukują odpowiedzi na pytanie, konsultują się indywidualnie z nauczycielem i opracowują prezentacje. Dzięki temu wzajemnie wymieniają się wiedzą przy pomocy nauczyciela. Ten sposób wymaga od nauczyciela pracy w postaci planowania, ale za to wyręcza go z nauczania.
Innym sposobem, który warto wprowadzić już teraz jest zwyczaj zaczerpnięty z ODWRÓCONEJ LEKCJI. Polega on na tym, że nauczyciel informuje uczniów i uczennice zawczasu o celach i kryteriach następnej lekcji. Zadaje im pytania, nad którymi mogą się zastanowić. Może to być np.: Co już na ten temat wiesz?; Z czym ci się ten temat kojarzy?; Do czego to jest podobne?; Czego byś się chciał dowiedzieć na ten temat? Mogą to być wszelkie pytania, które mają szansę zainteresować młodych ludzi i zachęcić ich do refleksji przed lekcją. Jeśli taki zwyczaj zagości na lekcjach rzeczywistych, to można go przenieść z korzyścią na lekcje zdalne. Wykorzystać odpowiedzi uczniów i uczennic do prowadzenia lekcji lub zorganizować prezentacje uczniowskie na dany temat, które poprowadzą lekcję.
Rozmowa o uczuciach i nastroju
Ad 6. W sytuacji rzeczywistej często relacja tworzy się sama. Nauczyciel widzi ucznia i reaguje. W nauczaniu zdalnym widzimy tylko twarze uczniów i uczennic. Nie jesteśmy w stanie nawiązać z nimi kontaktu. To bardzo utrudnia nauczanie. Rozwiązaniem tego problemu może być kontakt osobisty poza lekcją. Telefony, pytania, zainteresowanie, troska… Inny pomysł to budowanie wspólnoty w klasie. W sytuacji zdalnej polega to na nawiązywaniu kontaktu z nauczycielem i pomiędzy uczniami. Warto poświęcić czas na podzielenie się nastrojami i przeżyciami dnia.