Artykuł
Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu
Najogólniej mówiąc proces uczenia się prowadzi do poznania świata i zrozumienia rządzących nim praw po to, aby korzystając z wiedzy można było dobrze funkcjonować.
Uczenie się skutecznie napędzają: ciekawość, która prowadzi do poznawania nowych rzeczy, poczucie sensu uczenia się, satysfakcja i radość, gdy zdobyta wiedza pomaga w życiu. Z ciekawości wynika zaangażowanie, bez którego nauka jest niemożliwa, a poczucie sensu zwiększa motywację do podejmowania wysiłku, aby się uczyć. Nauczycielki i nauczyciele mogą skutecznie uruchamiać te mechanizmy poprzez określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu.
Cele nadają sens nauce i ukierunkowują aktywność poznawczą.
Najbardziej zachęcają do uczenia się, gdy są ambitne i równocześnie osiągalne. Cele będące wyzwaniem skłaniają uczniów do wysiłku, który sprawia, że uczenie się przynosi oczekiwane rezultaty. Potwierdzają to badania edukacyjne zebrane przez J. Hattie.
Do określenia dobrego, rozwojowego celu lekcji potrzebna jest wiedza o tym, co uczniowie już umieją, aby ucząc się i dążąc do osiągnięcia celu, mogli połączyć swoją dotychczasową wiedzę z nową. Tworzeniu tych połączeń służy na przykład: przywoływanie z pamięci potrzebnych informacji, struktur, algorytmów, reguł, zależności i doświadczeń.
Cel lekcji jest informacją dla uczniów czego i po co będą się uczyć, na jakie kluczowe pytanie znajdą odpowiedź oraz dlaczego to, czego się uczą, jest ważne.
Aby cel był zrozumiały dla uczniów, musi być podany w dostępnym dla nich języku i wyjaśniony. Dowodem zrozumienia celu przez uczniów może być umiejętność wyrażenia go własnymi, prostymi słowami.
W toku lekcji uczniowie wykonują zadania, które prowadzą ich do osiągnięcia postawionego celu, a pod jej koniec będą mogli sprawdzić razem z nauczycielem czy ten cel osiągnęli. Zrobią to na podstawie kryteriów sukcesu. Formułuje je sam nauczyciel albo może to zrobić wspólnie z uczniami.
Kryteria sukcesu są odpowiedzią na pytanie: po czym poznamy, że osiągnęliśmy cel?
Stanowią zbiór dowodów, które potwierdzają wiedzę i umiejętności uczniów zdobyte przez nich podczas lekcji. Mogą to być na przykład wypowiedzi, zawartość prac uczniów, wytwory, demonstrowane umiejętności praktyczne. Kryteria sukcesu odpowiadają tym samym regułom, co cele. Zasadą jest formułowanie ich w języku całkowicie zrozumiałym dla uczniów i czuwanie, aby były konkretne, sprawdzalne, rozłączne, nieograniczające i niezbyt liczne.
Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu łączy się ściśle z nauczycielską umiejętnością przełożenia standardów wymagań programowych na przyjazne dla uczniów komunikaty, które uczniowie są w stanie przyjąć za wskazówki pomocne w efektywnym uczeniu się.
Praca z celami i kryteriami sukcesu jest strategią, gdy działania są prowadzone z uczniami kompleksowo i regularnie oraz obejmują:
- uświadamianie im celów i kryteriów,
- wykorzystanie celów i kryteriów do uczenia się i monitorowania postępów, np. do lekcji, zadań edukacyjnych, samodzielnej nauki w domu, form sprawdzania wiedzy,
- podsumowanie stopnia osiągnięcia celów, szczególnie wartościowe w postaci autorefleksji (uczniów i nauczycieli).
Strategia określania i wyjaśniania uczniom celów i kryteriów sukcesu wspiera samoregulację uczniów w uczeniu się i pomaga im budować poczucie własnej skuteczności.
Źródło: Hattie John, Visible Learning for Teachers. Maximizing Impact on Learning, 2012, Routledge, edycja polska 2015, Centrum Edukacji Obywatelskiej
