6 sprawdzonych sposobów na prowadzenie wolontariatu w szkole

Informacje o materiale

Data dodania: 15.12.2019

Grupa docelowa: Bibliotekarze, Nauczyciele przedmiotowi, Nauczyciele świetlicy, Wychowawcy

Artykuł

W grudniu przeżywamy w szkołach wysyp zbiórek dobroczynnych i kiermaszów świątecznych, z których zysk przekazywany jest na cele społeczne. Dlatego w Międzynarodowy Dzień Wolontariuszy i Wolontariuszek, zachęcamy Was do (krytycznej) refleksji nad tym, jak prowadzić wolontariat w szkole, aby było to uczące doświadczenie skutecznej i etycznej pomocy. 

Czy akcje charytatywne mają sens?

Jak podkreśla ekspertka CEO, Alicja Pacewicz: „niektórzy przedstawiciele nurtu krytycznego w socjologii twierdzą, że działania charytatywne w dłuższej perspektywie nie służą zmianie realnej społecznej, a raczej utwierdzają utrwalone podziały społeczno-ekonomiczne. Dają obywatelom w lepszej sytuacji finansowej fałszywe poczucie wspierania słabszych i „poprawiania świata”, a potrzebującym wcale nie zapewniają trwałej poprawy losu, uzależniając od wsparcia tych, którym się lepiej powodzi i którzy najwyraźniej lepiej sobie w życiu poradzili”.

Nawet jeśli nie w pełni zgodzimy się z tak postawioną tezą, to nie da się ukryć, że wśród działań charytatywnych szkolnych klubów wolontariatu wiele jest takich, które skupiają się na jednorazowej pomocy rzeczowej. Tak prowadzony wolontariat w szkole raczej umacnia stereotypy i w niewielkim stopniu angażuje społeczność szkolną w faktyczną pracę społeczną. Nie kwestionujemy sensu działań pomocowych w szkołach, zachęcamy jednak do czerpania z dobrych praktyk, dzięki którym taki wolontariat będzie bardziej wartościowy – przyniesie większą korzyść dla odbiorców i w większym stopniu wpłynie na rozwój wrażliwości społecznej wśród uczniów oraz uczennic zaangażowanych w akcję.

Po pierwsze: szukajcie blisko

„Bliskość” można rozumieć na wiele sposobów. Zachęcamy do tego, żeby w akcjach społecznych skupić się na tym, co jest ważne dla młodych ludzi. Pomysł na działanie powinien wynikać z obserwacji uczniów i uczennic, a nie być odgórnie narzucony przez nauczyciela, zwyczaj, szkołę.

Nie oznacza to, że akcja nie może mieć wymiaru globalnego albo ogólnopolskiego, jednak dobrze, by uczniowie widzieli powiązanie między tematem działania a swoim życiem i otoczeniem.

Bliskość może też polegać na nawiązaniu współpracy z pobliską instytucją lub organizacją, które prowadzą projekty społeczne i mogą być naszymi sojusznikami, ekspertami, autorami działania. Współpraca lokalna wzmacnia sieci społeczne i osadza szkołę w miejscowości i najbliższej okolicy. Może to przynieść wartość dodaną w przyszłości: przyczynić się do nawiązania stałego partnerstwa, zachęcić młodzież do zaangażowania na rzecz tych organizacji.

Po drugie: dużo rozmawiajcie   

W działaniach na rzecz grup mniejszościowych (np. osób z niepełnosprawnościami, osób w trudnej sytuacji materialnej, ciężko chorych, w kryzysie bezdomności, uchodźców…) łatwo niechcący wzmocnić stereotypy i uprzedzenia, zamiast je osłabić. Często towarzyszą one także nam, dorosłym organizującym wolontariat.

Pierwszym krokiem na tej drodze powinno być zrozumienie sytuacji grupy, na rzecz której chcemy działać, a następnie przygotowanie uczniów i uczennic do kontaktu z przedstawicielami tej grupy. Warto przeprowadzić wstępne zajęcia prezentujące np. jaka jest sytuacja uchodźców w Polsce oraz z czego wynikają stereotypy na ten temat. Dobrze jest oddać też głos samym przedstawicielom danej grupy, np. wykorzystać krótkie filmy/wywiady w konwencji Żywej Biblioteki.

Pamiętajmy o tym, by pokazywać osoby z grup mniejszościowych nie tylko w roli osób potrzebujących pomocy, ale też jako osoby czynnie działające na rzecz innych: aktywistów, liderów społeczności, ekspertów. Uważajmy na język, którego używamy – niech będzie równościowy, a nie protekcjonalny. Już w trakcie współpracy i po skończeniu działania warto wracać z młodzieżą do rozmowy o nowych doświadczeniach – także tych trudnych.

Po trzecie: zbadajcie potrzeby

Pomagając innym, dobrze jest mieć pewność, czy nasze działanie jest w ogóle potrzebne (czy na pewno Dom Samotnej Matki najbardziej potrzebuje kolejnych ubrań?), a jego forma – adekwatna. Diagnoza potrzeb grupy, na rzecz której działamy, to podstawa.

Kilka lat temu jedna ze szkół zbierała ubrania dla uchodźców koczujących przy granicy serbsko-węgierskiej. Uczniowie i uczennice bardzo zaangażowali się w akcję, jednak okazało się, że rzeczy nie ma jak przewieźć, a dużo bardziej skuteczna byłaby po prostu zbiórka finansowa.

Na modelu diagnozy u źródła opiera się Szlachetna Paczka, czyli jedna z najsłynniejszych w Polsce świątecznych akcji charytatywnych: rodziny zgłaszają swoje zapotrzebowanie, dzięki czemu osoby uczestniczące w akcji wiedzą, co powinny kupić.

W diagnozę powinny być zaangażowane właśnie te osoby, którym chcemy pomóc – choć czasem pośredniczą w tym eksperci. Skorzystajmy z ich wiedzy, doświadczenia, informacji zebranych od tych, do których mają trafić efekty naszego działania.

Po czwarte: wyjdźcie poza stereotyp

W określaniu potrzeb warto wziąć pod uwagę nie tylko te najbardziej stereotypowe (czyli zwykle – materialne):

  • oprócz zbiórki na wózek, wolontariusze mogą przecież zorganizować także wspólną zabawę integracyjną dla dzieci pełno- i niepełnosprawnych;
  • osoby bezdomne, poza ciepłą zupą, być może z chęcią pośpiewają wspólnie kolędy itp.

Dobrym pomysłem jest także wspólne działanie, w którym np. uczniowie i uczennice ze szkoły we współpracy z miejscowymi seniorami stają się wspólnie wolontariuszami i przygotowują piknik osiedlowy lub kiermasz świąteczny. W ten sposób wolontariat „na rzecz” zmienia się w wolontariat „wraz”, wzmacniając solidarność i poczucie wspólnoty między różnymi grupami.

Po piąte: podzielcie się wiedzą

Czasem największą korzyść społeczną może przynieść nie zbiórka i materialna pomoc, tylko zwiększenie świadomości osób wokół nas. Dlatego zalecamy, by działaniom charytatywnym towarzyszyły mini-kampanie społeczne:

  • warsztaty na temat możliwości adopcji zwierząt w schroniskach,
  • happening na podwórku dotyczący zanieczyszczenia powietrza,
  • czytanie młodszym dzieciom książeczek podejmujących tematy, w których staramy się działać (np. Inny niż wszyscy – o chłopcu z zespołem Aspergera albo Chłopiec z Lampedusy – o migracji i uchodźstwie).

To może być naprawdę mała rzecz, np. dziesięciominutowa prezentacja na godzinie wychowawczej.

Po szóste: zróbcie krok dalej

A po skończonej akcji warto wrócić jeszcze raz do punktu wyjścia i zastanowić się, jak wykorzystać to doświadczenie wolontariackie do dalszego rozwoju. Jednorazowe sprzątanie grobów kombatantów może zamienić się przecież w stałą współpracę młodych ze starszymi, a przypadkowy wolontariat przy imprezie sportowej w mieście – w organizację szkolnych „aktywnych przerw”.

Jesteśmy przekonani, że długoterminowy wolontariat pomaga uczniom i uczennicom dostrzec rzeczywisty sens działania, wspiera nawiązywanie relacji, może być doświadczeniem nie tylko uczącym, ale też formacyjnym.

Do dzieła!

Podobne materiały

Artykuł

Wpływ trudnych emocji na uczenie się

Artykuł pokazuje, w jak złożonej emocjonalnie sytuacji znajdują się uczniowie i uczennice, którzy doświadczyli wojny i przymusowej
Zobacz
Artykuł

Jak rozpoznawać konflikt na tle narodowościowym i jak...

Czym jest konflikt na tle narodowościowym? Jak może się przejawiać i jakie działania może podjąć nauczyciel, aby
Zobacz
Film lub webinarium

Nieoczywiste sposoby na literaturę

Skąd się bierze popularność Szymborskiej na TikToku? Komu się podobają literackie kolaże? Czy młodzież czytająca Wattpada przyjdzie
Zobacz
Film lub webinarium

Stres, presja, odpowiedzialność za uczniów. Jak sprostać tym...

Jak radzić sobie ze stresem i presją w pracy w szkole oraz dbać o swój dobrostan.
Zobacz
Film lub webinarium

Rada pedagogiczna. Spotkanie zespołu. Co wzmocni ich sprawczość?

Współpraca w zespole nauczycielski, czyli efektywne rady pedagogiczne.
Zobacz
Film lub webinarium

Kto się boi matematyki? Czy da się ją...

Poznaj sposoby na to, aby dzieci polubiły matematykę i zainspiruj się doświadczeniem z pracy z dziećmi w
Zobacz
Film lub webinarium

Jak twórczo wykorzystać potencjał lokalny w bibliotece?

"Lokalność w bibliotece" cz. II. Zainspiruj się lokalnością . Dowiedz się w jaki sposób ją diagnozować i
Zobacz
Film lub webinarium

Diagnoza lokalna w bibliotece

"Lokalność w bibliotece" cz. I. Zainspiruj się lokalnością . Dowiedz się w jaki sposób ją diagnozować i
Zobacz
Gra Edukacyjna

Ikony skojarzeń i gra karciana do spektaklu „Iskry...

Narzędzie edukacyjne, które pomoże poznać lub zapamiętać dokonania osób ważnych dla polskiej historii, nauki i kultury.
Zobacz
Gra Edukacyjna

RÓWNE SZANSE. Gra korytarzowa

Narzędzie edukacyjne, pobudzające do refleksji nad wzajemną współpracą w społeczności szkolnej i przydatne we wdrażaniu standardu równości
Zobacz
Film lub webinarium

Nauczyciel i rodzic. Jak razem zbudować dobry kontakt?

Obustronna komunikacja jest podstawą dobrych kontaktów, z których korzyści możesz czerpać Ty, rodzice i Twoi uczniowie.
Zobacz
Film lub webinarium

Jak pracować nad programem wychowawczo-profilaktycznym w szkole?

Zobacz
Biblioteka materiałów

Chcesz usystematyzować swoją wiedzę z tego obszaru?

Przejdź do sekcji TEMATY