„Wytrwałość to postawa, które polega na podejmowaniu wysiłku adekwatnego do zadań pomimo przeszkód lub trudności. Człowiek wytrwały nie poddaje się, kiedy przychodzi porażka, a swoje błędy wykorzystuje do uczenia się” – czytamy w publikacji „Jak rozwijać kompetencję zarządzania sobą w szkole?”.

O wytrwałość rozmawialiśmy podczas webinarium „Jak rozwijać wytrwałość uczniów i uczennic?” z cyklu „Odporna szkoła”. Naszymi gościniami były:

• Bernadetta Czerkawska – trenerka i nauczycielka języka polskiego oraz historii. Współpracuje z radami pedagogicznymi i kadrą kierowniczą w oświacie. Autorka publikacji dla nauczycieli, współpracuje m.in. z Centrum Edukacji Obywatelskiej, IBE, ORE.
• Małgorzata Herrera-Szydłowska – nauczycielka gry na instrumencie w szkole muzycznej pierwszego i drugiego stopnia.
• dr Magdalena Śniegulska – psycholożka, psychoterapeutka, dydaktyczka. Zajmuje się psychologią rozwojową dzieci i młodzieży, zaburzeniami zachowania i interwencją kryzysową. Naukowo interesuje się psychologią zdrowia oraz neuropsychologią.

Po co nauczycielom wytrwałość uczniów?

Dzięki wytrwałości uczniowie i uczennice:

• pracują nad zadaniem, dopóki go nie kończą,
• wkładają dodatkowy wysiłek, gdy praca staje się trudna,
• nie poddają się, kiedy popełniają błąd,
• zawsze kończą to, co zaczynają,
• realizują zaplanowane cele,
• nie porzucali zadań, które rozpoczęli, jeśli okażą się trudniejsze, niż się spodziewali.

Rozwijanie kompetencji jest procesem

Bernadetta Czerkawska stwierdziła w czasie webinarium, że „Wytrwałość to kompetencja, która potrzebuje czasu”. Systematyczne rozwijanie kompetencji odbywa się w czterech etapach:

1. Dogłębne zrozumienie charakteru kompetencji i monitorowanie ich rozwoju.
   Nauczyciel musi rozumieć, na czym polega dana kompetencja i jak objawia się u ucznia, czyli po czym pozna, że uczeń jest wytrwały. Nauczyciel musi również wyposażyć uczniów w odpowiedni język, np. wyjaśnić, czym jest odroczona gratyfikacja.
2. Stworzenie w szkole klimatu sprzyjającego rozwoju kompetencji.
   Atmosfera w klasie sprawia, że uczniowie czują się bezpiecznie. Wiedzą, że mogą popełniać błędy, by się uczyć.
3. Zarządzanie uczniem: dobór metod dopasowanych do oczekiwanych efektów i kompetencji.
   Dopiero na tym etapie dopasowujemy metody pracy do kompetencji, którą chcemy rozwijać oraz do etapu.
4. Budowanie zaangażowania uczniów w rozwoju kompetencji.
   Włączenie uczniów w proces uczenia się i rozmowa o etapach tego procesu.

Więcej na ten temat przeczytasz w publikacji „Dydaktyka rozwoju kompetencji proinnowacyjnych”.

Jak tworzyć w szkole warunki do rozwijania wytrwałości?

Przykład nauczycielskich praktyk:

• praca z celami i kryteriami sukcesu – na ten temat przeczytasz w pierwszej strategii oceniania kształtującego
• informacja zwrotna – o tym przeczytasz w trzeciej strategii oceniania kształtującego i w artykule na blogu „Co warto wiedzieć o informacji zwrotnej?”
• praca z błędem – na ten temat przeczytasz w artykule „Jak wykorzystać potencjał błędu, by stał się twórczy, a nie destrukcyjny?”
• refleksja uczniowska nad procesem uczenia się – o tym dowiesz się więcej z piątej strategii oceniania kształtującego, a w publikacji „Jak rozwijać kompetencję zarządzania sobą w szkole znajdzie?” znajdziesz przykładową kartę samooceny rozwoju wytrwałości 
• planowanie – praca nad dłuższym zadaniem (np. projekt uczniowski) powinna rozpoczynać się od etapu planowania zadań. Warto zaplanować z uczniami czas na planowanie działań i określić, czy jest to praca indywidualna, w parach czy grupach.
• wykorzystanie języka – by uczniowie potrafili mówić o wytrwałości, nauczyciel musi dostarczyć im odpowiedniego języka np. poprzez komunikaty: „Wytrwale pracujesz”, „Jeśli miałeś/aś problem z pracą domową, pokaż mi proszę swoje próby”, „Widzę, że podejmujesz wysiłek. Spróbuj jeszcze raz”.

Inicjatywa finansowana przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy Norweskich i EOG w ramach Funduszu Współpracy Dwustronnej.

Webinarium organizowane jest przy współpracy programu „Szkoła ucząca się”. Program ten jest przedsięwzięciem Centrum Edukacji Obywatelskiej i Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, realizowanym przez CEO.