Dobry projekt młodzieżowy angażuje uczniów, rozwija i poszerza ich zainteresowania, uczy współpracy i inspiruje. Kiedy znajdzie podatny grunt, kiedy widać jego pozytywne rezultaty, może stać się iskrą zapalającą aktywizm uczestników i budującą ich relacje na wiele lat.
Zachęcamy do tego, by spojrzeć na projekty młodzieżowe interdyscyplinarnie. Do poszukiwania inspiracji i nowych niestandardowych pomysłów, które będą angażować młodzież i zachęcać ich do społecznego aktywizmu.

W środowiskach wielokulturowych, w których obecne są osoby z doświadczeniem migracji, ogromne znaczenie dla budowania zdrowej społeczności szkolnej mają działania integracyjne. Sport pomaga budować mosty, uczy współpracy i zdrowej rywalizacji, pozwala się spotkać i być razem nawet wtedy, kiedy nie posługujemy się tym samym językiem.

Dlatego zachęcamy do pomyślenia o rozgrywkach sportowych jako przestrzeni promującej integrację, budującej kulturę włączającą oraz do skorzystania z doświadczeń osoby, której poprzez sportowe inicjatywy udało się zrobić wiele dobrego dla lokalnej społeczności. O Etnolidze opowiada jej inicjator i wieloletni organizator Krzysztof Jarymowicz.

Etnoliga to społeczność międzykulturowa związana z ideą integracji poprzez sport, promująca takie wartości jak równość, sprawiedliwość, różnorodność, uczciwość. Pod szyldem tego przedsięwzięcia organizowane są gry szkoleniowe i sparingowe, turnieje charytatywne i zajęcia dla dzieci uchodźców. Największym wydarzeniem jest liga piłki nożnej w Warszawie, odbywająca się jesienią i na wiosnę. Bierze w niej udział kilkaset osób pochodzących z ponad stu krajów. Uczestnikiem turnieju może być każdy powyżej 16 r. ż., kto zgłosi się do udziału w mieszanej pod względem kulturowym i płciowym drużyny. Gracze i graczki współtworzą główne wydarzenie i towarzyszące mu imprezy edukacyjne i integracyjne (np. warsztaty dla dzieci uchodźczych).

Rozgrywki Etnoligi i towarzyszące im działania w 2021 i 2022 roku odbywają się przy finansowym wsparciu Unii Europejskiej w ramach regrantingowego projektu “I am European: Historie i fakty o migracjach na XXI wiek” realizowanego przez Centrum Edukacji Obywatelskiej.

Dowiedz się więcej o etnolidze: https://www.etnoliga.org/pl/

CEO: Dziś Etnoliga to właściwie społeczność kilkuset osób związanych z ideą integracji poprzez sport, zainteresowanych zarówno graniem w piłkę nożną, jak i uczestniczeniem w międzykulturowej wspólnocie. Ale pomysł powstał jako pojedyncza inicjatywa. Zasugerowałabym nawet, że jako lokalny projekt młodzieżowy. Jak zaczynaliście?

Krzysztof: Zaczęło się 17 lat temu od ciekawości. Chciałem dowiedzieć się kim są, co robią, jak żyją uchodźcy w Polsce. Wtedy był to temat był zupełnie nierozpoznany. Zlokalizowałem ośrodki dla cudzoziemców i zacząłem myśleć o zorganizowaniu wspólnej aktywności, która byłaby włączająca, łatwa do wdrożenia, niewymagająca wielu predyspozycji od uczestników. Do tego nadaje się właśnie futbol. Podczas pierwszych wizyt w ośrodkach zaproponowałem po prostu wspólną grę, a ponieważ spotkało się to z bardzo dużym entuzjazmem, zorganizowałem turniej integracyjny mieszkańców ośrodków z polskimi uczniami i studentami. Dopiero w jego trakcie i potem zaczęliśmy pracować nad koncepcją cyklicznych meczy i innych aspektów, które wspierają integrację.

CEO: W jaki sposób zapewniacie w Etnolidze ten element integracji? Jaka jest Wasza recepta na tworzenie  kultury włączającej, która charakteryzuje Waszą społeczność?

Krzysztof: Myślę, że dużą wartością Etnoligi jest to, że zawodnicy i zawodniczki  aktywnie uczestniczą w jej tworzeniu i ulepszaniu. Z czasem wspólnie z uczestnikami wypracowaliśmy zasady.  To właśnie one pomagają nam realizować zadanie włączania i integracji. Przypominają, że chcemy dawać poczucie wartości i sprawczości osobom doświadczającym wykluczenia. Sprawić, że poczują się członkami społeczności. Te zasady  trochę zmieniają się z edycji na edycję (temu służy rada ligi – to też ważny, demokratyczny element projektu), ale podstawowe reguły są te same.

ZASADY ETNOLIGI:

• Liga jest całkowicie bezpłatna (bo sport jest prawem człowieka! UNESCO 1991).
• W każdej drużynie grają wspólnie kobiety i mężczyźni z różnych krajów i środowisk, w tym osoby zagrożone wykluczeniem z powodu pochodzenia, ubóstwa, niepełnosprawności, orientacji seksualnej, itp. To wręcz wymusza integrację wewnątrz drużyn i przeciwdziała rywalizacji na poziomie my-oni.
• Aby lepiej wspierać osoby o mniejszych szansach, aplikować można nie tylko drużynowo, ale też indywidualnie.
• Nie ma nagród rzeczowych; wszyscy dostają medale, a najważniejsze wyróżnienie to Puchar Fair Play.
• Uczestnicy demokratycznie decydują o wielu elementach projektu, m.in. o dodatkowych punktach za społeczne aktywności poza boiskowe (wolontariat) czy zaangażowanie w realizację ligi.

CEO: Poza rozgrywkami dla dorosłych osób organizujecie działania towarzyszące dla dzieci. Na czym one polegają? Skąd pomysł, by zagospodarować również ten obszar?

Krzysztof: Pomysł na zajęcia dla dzieci zrodził się w ten sposób, że jedna z wolontariuszek Etnoligi postanowiła zorganizować podobną ligę dla dzieci. Zaprosiliśmy małych uchodźców. Z czasem poznaliśmy lepiej ich sytuację i potrzeby,  zaczęliśmy chodzić do ośrodka i pomagać im odrabiać lekcje. Ponieważ nikt inny nie świadczył stałych działań tego rodzaju, okazało się bardzo ważne, żeby to były stałe zajęcia. Tak powstała świetlica z całym programem edukacyjno-wychowawczym, a sam sport zszedł na drugi plan. Siłą rzeczy podjęliśmy pracę z rodzicami (głównie matkami). W tej chwili świetlica mieści się w ośrodku Dębak, mamy zajęcia minimum trzy razy w tygodniu, plus asystenta rodziny, który doradza kobietom i rozwiązuje ich różne życiowe sprawy. Zatrudniliśmy też asystentów kulturowych w szkołach, gdzie chodzą uchodźcy, a równolegle rozwinęliśmy warsztaty międzykulturowe dla podstawówek w całej Warszawie i na Mazowszu. Oczywiście Etnoliga jako społeczność też angażuje się w te działania, przede wszystkim w postaci wydarzeń kulturalnych czy treningów: najczęściej w takiej formie, że dzieci z ośrodków przyjeżdżają na Etnoligę i robią różne rzeczy wspólnie z piłkarzami i piłkarkami.

CEO: Czy nie myśleliście o poszerzeniu formuły Etnoligi o rozgrywki szkolne lub lokalne w innych miejscach w Polsce?

Krzysztof: Myśleliśmy i myślimy… Oczywiście byłoby super zrobić coś na kształt Etnoligi w innych miejscach, dlatego szukamy możliwości finansowych, zachęcamy kluby sportowe i inspirujemy innych gdzie i kiedy się da. Na przykład teraz… szkoły i energia młodzieży i ich wychowawców to wspaniałe zasoby do takich inicjatyw. Nasza Fundacja może służyć jako przykład i wsparcie dla tych, którzy są tym zainteresowani.

CEO: Wyobrażam sobie, że wraz z przybyciem wielu uchodźców i uchodźczyń z Ukrainy temat integracji poprzez sport może być bardziej aktualny niż kiedykolwiek dotąd. Jakbyś miał zachęcić nauczycieli i nauczycielki do wspierania w tym obszarze, a młodzież do realizacji tego typu projektów sportowych, to co byś im powiedział? O czym warto pamiętać, decydując się na takie inicjatywy?

Krzysztof: W Europie Zachodniej już od wielu lat kluby, szkoły i organizacje pozarządowe wykorzystują sport do poprawy sytuacji najsłabszych grup społecznych czy do rozwiązywania lokalnych konfliktów. Sport – choć jego znaczenie wyrasta z korzystnego oddziaływania na zdrowie, samopoczucie i wygląd człowieka – pełni też ważną rolę kulturową i daje poczucie przynależności społecznej. Szczególnie piłka nożna, pasja dzielona przez miliony ludzi, stwarza naturalne warunki do łączenia jej z działaniami edukacyjnymi i wspierającymi rozwój. W szczególności dotyczy to wymiaru fair play, integracji i przeciwdziałania dyskryminacji. Uniwersalne reguły futbolu pomagają przełamywać bariery tam, gdzie zróżnicowane grupy nie znajdują innego wspólnego języka.

Obejrzyj krótką animację “Z walizką przez świat” i dowiedz się, jak sport pomógł Kubanowi z Kirgistanu przełamać barierę językową i nawiązać relacje z rówieśnikami w szkole.

Dlaczego sport?

• Atrakcyjna forma ekspresji, ludzie (szczególnie młodzież) mają naturalną potrzebę ruchu: https://epale.ec.europa.eu/pl/blog/edukacja-w-ruchu-europejskie-dobre-praktyki-w-integracji-migrantow-poprzez-sport 
• Wyrabia prawidłowe nawyki (np. dyscyplina)
• Dostarcza wzorców osobowych (tzw. ‘role models’, np. znani piłkarze, którzy stali się idolami młodzieży, choć okoliczności rodzinne nie sprzyjały ich karierze, czy znane tenisistki, które są podziwiane za wytrwałość i siłę)
• W naturalny sposób uczy współpracy, daje poczucie przynależności
• Uczy realistyczności oczekiwań (w życiu jak w sporcie): umiejętność przegrywania, znajomość własnych ograniczeń
• Egalitaryzm
• Uniwersalizm (zrozumiałość reguł), łączenie ponad podziałami

Inne dyscypliny:

• łucznictwo > precyzja, koncentracja, autokontrola
• szachy > myślenie strategiczne
• jazda figurowa na łyżwach > kreatywność
• pływanie > niezależność, pokonywanie trudności…

Aktywne działania młodzieżowe mogą być odpowiedzią na wyzwania współczesnego świata, takie jak migracje oraz dawać młodzieży poczucie sprawczości w swojej lokalnej społeczności. Można je śmiało łączyć z zainteresowaniami młodych ludzi i ich opiekunów, a rezultaty połączenia często nieoczywistych pomysłów mogą przynieść wiele satysfakcji, ekscytacji, wiedzy i zmiany społecznej. Inspiracjami mogą być materiały:

-> Wykorzystaj  sport jako narzędzie integrujące młodzież polską z młodzieżą z doświadczeniem migracji. Sięgnij do Magdalena Zaborowska (red.), Praktyczny przewodnik dla nauczycieli, animatorów i liderów lokalnych. Graj fair z innymi, Fundacja dla Wolności. W publikacji znajdziesz zagadnienia dotyczące integracji społecznej oraz konkretne ćwiczenia, które wspierają we wprowadzaniu kultury włączającej z wykorzystaniem sportu.

-> Włącz sport do oferty projektów młodzieżowych z poradnikiem Centrum Edukacji Obywatelskiej Młody obywatel na sportowo.

-> Zachęć młodzież, która jest mniej zaangażowana w aktywności sportowe  do przygotowania projektu młodzieżowego dotyczącego migracji, który odda głos migrantom i migrantkom z ich okolicy i uwzględni ich perspektywę. Sięgnij do przewodnika dla młodzieży Storytelling. Jak oddać głos migrantom i migrantkom z sąsiedztwa oraz przewodnika dla nauczycieli i wychowawców Storytelling o migracjach

-> Wykorzystaj lekcję lub godzinę wychowawczą na rozmowę o doświadczeniu migrantów i migrantek w Polsce. Skorzystaj z filmów wraz ze scenariuszami i materiałami do pracy poruszające temat integracji i adaptacji migrantów i migrantek w Polsce: Z walizką klocków przez świat, Opowieść Senait o migracji, Opowieść Stanislava o migracji, Opowieść Mahmouda o migracji, Opowieść Krystyny i Łukasza o migracji, 

-> Dowiedz się więcej na czym polega proces adaptacji migrantów i uchodźców. Sięgnij do Materiał teoretyczny Centrum Edukacji Obywatelskiej dotyczący wyzwań stojących przed migrującymi osobami.

-> Załóż w swojej szkole Klub Dobrej Rozmowy i zachęcaj uczniów do rozmowy na temat migracji w atmosferze wzajemnego szacunku